آناتومی و ساختار گوش

شاید برخی ها با خود فکر کنند گوش و دستگاه شنوایی تنها مسئول حس شنیدن در انسان هستند اما جالب است بدانید این ساختار ویژه و منحصر به فرد، وظیفه حفظ تعادل بدن را نیز برعهده دارد.

آناتومی اجزای تشکیل دهنده گوش

ساختمان گوش از سه بخش اصلی گوش خارجی، گوش میانی و داخلی تشکیل شده است که همه این اجزا در کنار یکدیگر وظیفه شنوایی و حفظ تعادل را برعهده دارد. هر یک از این قسمت ها خود به بخش ها و اجزای مختلفی تقسیم می شوند که در ادامه به بررسی هر یک از آنها می پردازیم.

گوش خارجی

گوش خارجی خود به دو قسمت لاله گوش و مجرای گوش خارجی تقسیم می شود.

مهمترین کار گوش بیرونی گرفتن صداهاست. وقتیکه صدا ایجاد می‌شود، امواج صوتی تولید و در هوا منتشر می‌شوند؛ بعد از اینکه امواج وارد گوش بیرونی شدند از طریق سوراخ گوش وارد گوش می‌شوند و راهی گوش میانی می‌گردند.

یکی از وظایف گوش بیرونی محافظت از گوش از طریق جرم گوش می‌باشد؛ این جرم مخصوص، گوش را از پوست اطراف سوراخ گوش در مقابل عفونتها محافظت می‌کند. گوشها ماده‌ای شبیه موم ترشح می‌کنند تا از داخل گوش محافظت نمایند.

مجرای گوش خارجی، لوله ایست به طول ۲ یا ۳ سانتیمتر که در حدود یک سانتیمتر مکعب حجم داردو به پرده صماخ ختم می‌شود. ارتعاشات صوتی تا قسمت انتهایی این لوله به وسیلهٔ هوا منتقل می‌شود و پس از آن به وسیلهٔ محیط‌های جامد یا مایع به گوش میانی انتقال می‌یابد.

گوش میانی

گوش میانی با گرفتن امواج صوتی از گوش خارجی، آنها را به لرزش تبدیل کرده و به گوش درونی می فرستاد. این قسمت از گوش شامل پرده صماخ و استخوانچه است که پرده گوش اصوات دریافت شده از مجرا را دریافت میکند و آن ها را به استخوانچه ها منتقل میکند. پرده صماخ به دلیل اتصال به استخوان چکشی و بر اساس قانون نسبت سطح ها در انتقال نیرو ،اصوات را به میزان خاصی تقویت می کند.

گوش میانی علاوه بر موارد ذکر شده دارای عضلات کوچکی است که به استخوانچه ها متصل می شود و به هنگام مواجهه با اصوات بلند و ناگهانی انقباض آنها باعث کمتر شدن تقویت و سرکوب اصوات می شود تا آسیبی به سیستم شنوایی و سیستم مویی وارد نشود. این رفلکس بصورت خود بخودی انجام می شود.

گوش داخلی

گوش داخلی از ارگان های حسی شنوایی و سیستم تعادلی دهلیزی تشکیل شده است. این دو سیستم از یکدیگر جدا هستند اما داخل کپسول استخوانی یکسان قرار دارند و سیستم مایعاتی مشابهی را با هم به اشتراک می گذارند. گوش داخلی خود از سه بخش اصلی تشکیل شده است که این بخش شامل:

حلزون گوش

حلزون گوش ارتعاشات و لرزش ها استخوانچه ها را به ایمپالس های الکتریکی تبدیل می کند تا این تحریکات برای مغز قابل ردیابی و قابل فهم شود.

مجرای نیم دایره ای

وظیفه حفظ تعادل در گوش داخلی با استفاده از مجرای نیم دایره ای انجام می شود. هر گوش دارای سه مجرای نیم دایره ای است که تحت عناوین مجرای جلویی، مجرای عقبی و مجرای افقی نامیده می شوند. مجاری نیم دایره ای دو گوش به صورت زوجی با یکدیگر در ارتباط اند و تعادل و ثبات بدن را با عملکرد های جبرانی یکدیگر حفظ می کنند.

هشتی

هشتی حفره داخلی گوش است که بین مجرای حلزونی و کانال های نیم دایره ای قرار دارد و در حفظ تعادل نیز نقش دارد. کانال های نیم دایره ای توسط “کیسه” های موجود در هشتی که دارای مایعات و موهای بیشتری هستند به هم متصل می شوند. این گیرنده های حرکتی و تعادل پیام های عصبی الکتریکی را به مغز ارسال می کنند و منجر به حفظ تعادل بدن می شوند.

بیماری ها و مشکلات گوش

به هر نوع بیماری و یا اختلالاتی که بر گوش و شنوایی انسان تاثیر می گذارد، بیماری های گوش اطلاق می گردد. از جمله شایع ترین بیماری های شنوایی که میتوان به چنین مواردی اشاره کرد:

کم شنوایی و ناشنوایی

شنوایی مهم ترین حس در انسان است که گاهی دچار مشکل می شود. گوش با دریافت اصوات اطراف و پردازش این صدا ها باعث شنوایی در انسان می شود. اختلال در سیستم شنوایی انسان، زندگی فرد را بسیار تحت تاثیر قرار می دهد و حتی باعث انزوا و گوشه گیری در او می شود.

به ناتوانی کامل یا جزئی در شنیدن صداها اختلال شنوایی (ناشنوایی یا کم شنوایی) گفته می‌شود. افت شنوایی می تواند خفیف (Mild)، متوسط (Moderate)، شدید (Severe) و یا عمیق کاهش شنوایی می تواند در گوش چپ، گوش راست  و یا در هر دو آنها بوجود بیاید و شخص را در شنیدن صداها دچار مشکل کند.

افرادی که میران افت شنوایی آنها در حد خفیف تا شدید است و می توانند از طریق گفتار با دیگران ارتباط برقرار کنند و استفاده از سمعک و سایر دستگاههای کمک شنوایی می تواند در بهبود تجربه شنوایی این افراد کمک شایانی بکند. افرادی که افت شنوایی آنها بسیار شدید است، ممکن است با کاشت حلزون نتایج مورد قبولی را دریافت کنند. افراد ناشنوا، که افت شنوایی آنها بسیار عمیق (Profound) است با زبان ایما و اشاره با دیگران ارتباط برقرار می کنند.

عفونت گوش

عفونت گوش یکی از شایع ‌ترین نوع عفونت‌ها است که به دو صورت عفونت گوش میانی و التهاب خارجی خود را نشان می‌دهد. این عارضه یکی از شایع ترین بیماری ها در میان کودکان است که عموما به دنبال سرماخوردگی رخ می دهد.

حالت وخیم و مزمن عفونت گوش، بیماری اوتیت میانی نامیده می شود که با علائمی همچون ترشح از گوش، کاهش شنوایی، وزوز، گیجی و درد گوش همراه هستند.

وزوز گوش

به شنیده شدن صدایی شبیه سوت در گوش یا سر وزوز گوش می گویند. وزوز گوش یکی از شایع ترین و در عین حال آزاردهنده ترین مشکلات گوش و سیستم شنوایی است که به تنهایی یک بیماری نیست و نشان دهنده وجود مشکل دیگری است. از شایع ترین عواملی که در بروز وزوز گوش نقش دارد می توان به:

• افت شنوایی
• پیرگوشی
• بیماری منیر
• التهاب و عفونت گوش داخلی
• آنوریسم مغزی
• تومور عصب شنوایی
• وارد شدن ضربه به سر

منیر

بیماری منیر نوعی اختلال در گوش داخلی است که منجر به سرگیجه و کاهش شنوایی می شود. در بیشتر موارد، بیماری منیر فقط یک گوش را درگیر می کند.

علائم و نشانه های بیماری منیر شامل موارد زیر است:

حملات مکرر سرگیجه

در این وضعیت بیمار احساس سرگیجه می کنند که خود به خود شروع و متوقف می شود. قسمت های سرگیجه بدون هشدار رخ می دهد و معمولاً 20 دقیقه تا چند ساعت طول می کشد، اما بیشتر از 24 ساعت طول نمی کشد. سرگیجه شدید می تواند منجر به حالت تهوع شود.

از دست دادن شنوایی

در بیماری منیر ممکن است فرد شنوایی خودش را به خصوص در اوایل حمله از دست بدهد.اما در نهایت، اکثر بیماران دچار کاهش شنوایی دائمی می شوند.

صدای زنگ در گوش (وزوز گوش)

وزوز گوش تصور صدای زنگ، وزوز، غرش، سوت یا صدای خش خش در گوش است که برخی از بیماران مبتلا به این بیماری آن را تجربه می کنند.

احساس فشار در گوش

مبتلایان به بیماری منیر اغلب در گوش مبتلا احساس فشار می کنند.

پارگی پرده گوش

پرده گوش بافت نازکی است که مجرای گوش خارجی را از گوش میانی جدا می کند. منظور از پارگی پرده گوش وجود سوراخ، پارگی در پرده گوش یا غشای تیمپانیک است.

فرد مبتلا به پارگی پرده گوش چنین علائمی را تجربه می کند:

• درد شدید گوش، که ممکن است ناگهان از بین برود
• کم شنوایی در گوش آسیب‌دیده
• ترشح از گوش که ممکن است حاوی خون باشد
• وزوز گوش یا زنگ زدن در گوش
• احساس گرفتگی در گوش
• گیجی یا از دست دادن تعادل
• حالت تهوع
• صدای سوت درگوش هنگام دمیدن در بینی

پیرگوشی

به از بین رفتن تدریجی و مداوم شنوایی در هر دو گوش که مربوط به دوران سالمندی است؛ پیرگوشی می گویند. پیرگوشی به دلایل متعددی به وجود می آید. معمولا، افرادی که متناوبا در معرض سر و صدای بلند قرار دارند، زودتر از دیگران پیرگوشی را تجربه می‌کنند. علت دیگر، داروهای اتوتوکسیک یا سمی برای گوش هستند.

برخی از داروها به شنوایی آسیب می‌زنند و روند پیرگوشی را تسریع می‌دهند. همچنین، بین پیرگوشی و فاکتورهای خطری مانند سیگار کشیدن، فشار خون بالا و بیماری دیابت ارتباطات معناداری وجود دارد. روند افزایش سن بر سلول های مویی گوش داخلی و اعصاب گوش تاثیر می گذارد و عملکرد آنها را مختل می‌کند. به علاوه، فاکتور ارث و ژنتیک نیز عامل مهمی در پیرگوشی محسوب می‌شود.